Slično kao prijašnjim muslimanskim hilafetima, Osmanlije su pokazale veliku toleranciju i prihvatljivost nemuslimanskih zajednica u svom carstvu. Ovo se temelji na postojećim muslimanskim zakonima po pitanju statusa nemuslimana. Oni su zaštićeni, daju im se vjerske slobode, i oslobođeni su šerijatskog suda (uslovno rečeno op. prev.). Jedan od prvih primjera ovoga je bio sporazum Omera ibn Hataba radijaAllahu anhu, u kojem je kršćanima Jerusalema garantovao potpunu vjersku slobodu i sigurnost.
Sistem mileta
Prvi primjer Osmanlijske vladavine nad velikim brojem kršćana je bio nakon osvajanja Konstantinopolisa od strane Sultana Mehmeda II u 1453. Konstantinopolis je historijski bio centar Ortodoksnog kršćanstva, i još se u njemu nalazi veliki broj kršćana. Kako se hilafet širio unutar Evrope, sve više i više nemuslimana je došlo pod Osmanlijsku vlast. Za primjer, u 1530-tim, preko 80% u Osmanlijskom dijelu Evrope nisu bili muslimani. U cilju rješavanja ovih novih Osmanlijskih ……, Mehmed je osnovao novi sistem, koji će se kasnije zvati sistem milleta.
Pod ovim sistemom, svaka vjerska grupa je bila organizovana unutar zasebnog mileta. Milet dolazi od arapske riječi za narod što ukazuje da su Osmanlije sebe smatrali zaštitnicima više naroda. Svaka vjerska grupa je smatrana jednim milletom, sa višestrukim brojem milleta koji su postojali u hilafetu. Za primjer, svi ortodoksni kršćani u Osmanlijskom hilafetu su smatrani kao jedan milet, dok su jevreji sačinjavali drugi milet.
Svakom miletu je bilo dozvoljeno da izabere svoju sopstvenu vjersku ličnost koji bi ih vodio. U slučaju ortodoksne crkve (najveće crkve u Osmanlijskom hilafetu), ortodoksni patrijarh (arhiepiskop Konstantinopolisa) je izabran kao vođa mileta. Vođama mileta je bilo dozvoljeno da sprovode svoje sopstvene vjerske zakone na svom narodu. Islamski zakon (šerijat) nije imao nadležnosti nad nemuslimanima u Osmanlijskom carstvu.
U slučaju krađe, ljudi bi bili kažnjavani u skladu sa zakonima njihove vjere, ne islamskih zakona ili zakona drugih vjera. Za primjer, ako bi kršćanin nešto ukrao, on bi bio kažnjen prema kršćanskim zakonima koji se odnose za krađu. Ako bi jevrej nešto ukrao, on bi bio kažnjen prema jevrejskim zakonima itd. Jedini slučaj kada bi islamski zakon dolazio u obzir je bio ako bi okrivljeni bio musliman, ili u slučaju dva čovjeka iz različitih mileta. U tom slučaju, muslimanski sudija bi predsjedavao nad slučajem i sudio u skladu sa svojom najboljom procjenom prema zajedničkom zakonu.
U dodatku vjerskim zakonima, miletima je data sloboda da koriste svoj jezik, razviju svoje sopstvene institucije (crkve, škole itd.) i da ubiru porez. Osmanlijsko carstvo je ostvarivalo kontrolu nad miletima samo preko njihovih vođa. Vođe mileta su u konačnici odgovarali sultanu, i ako je postojao problem sa miletom, sultan bi se obratio vođi tog mileta. U teoriji, muslimanska populacija Osmanlijskog hilafeta je također sačinjavala milet, sa Osmanlijskim sultanom kao vođom mileta.
Naslijedstvo
Osmanlijski hilafet je trajao od 1300. do 1922. (formalno 1924.). Kroz većinu svoje historije, sistem mileta je pružao sistem vjerske harmonije koja je pripadala cijelom hilafetu. Kako je se carstvo širilo, više milleta se organizovalo. Različiti mileti su postojali za Armence, Katolike i Ortodokse, za primjer, sa svakom sektom koja je bivala podjeljena unutar više posebnih regionalnih crkvi.
Sistem mileta nije potrajao do kraja Osmanskog hilafeta. Kako je hilafet slabio u 1700-tim i 1800-tim, evropska intervencija u carstvu se proširila. Kada je liberalni Tanzimat donesen u 1800-tim, sistem mileta je ukinut, i zamjenjen evropskim stilom sekularne vlade. Osmanlije su bile prisiljene da garantuju nejasna „prava“ vjerskim manjinama, što je ustvari ograničilo njihove slobode. Umjesto da im bude dozvoljeno da vladaju među sobom prema svom zakonu, sve vjerske grupacije su prisiljene da slijede isti skup sekularnih zakona. Ovo je zapravo prouzrokovalo više vjerskih tenzija u carstvu, što je bio jedan od uzroka genocida nad Armenima u toku Prvog svjetskog rata u završnim danima Osmanlijskog carstva.
Sistem mileta je bio jedinstveno i kreativno rješenje za vođenje multietničkog i multivjerskog hilafeta. Prava i slobode koje je Osmanlijski hilafet dao vjerskim manjinama su bile daleko ispred svog vremena. Dok se Evropa borila sa vjerskim progonima u 1900-tim, Osmanlije su formirale harmoničan i stabilni vjerski pluralistički sistem koji je garantovao vjerske slobode stotinama godina.
Izvor: Lostislamichistory
Prijevod i obrada: Put vjernika
