Rekao je Uzvišeni:
وَلِيَعْلَمَ ٱلَّذِينَ نَافَقُوا۟ وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا۟ قَٰتِلُوا۟ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ أَوِ ٱدْفَعُوا۟ قَالُوا۟ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لَّٱتَّبَعْنَٰكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمَٰنِ يَقُولُونَ بِأَفْوَٰهِهِم مَّا لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ وَٱللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ ١٦٧
„I da bi otkrio ko su licemjeri, oni koji su, kad im je rečeno: “Dođite, borite se na Allahovu putu ili se branite!” – odgovorili: “Da znamo da će pravog boja biti, sigurno bismo vas slijedili.” Toga dana bili su bliže nevjerovanju nego vjerovanju, jer su ustima svojim govorili ono što nije bilo u srcima njihovim. – A Allah dobro zna ono što oni kriju.“ (Alu-Imran, 167)
U Allahovim riječima: تعالوا قاتلوا في سبيل الله أو ادفعوا – ‘…dođite i borite se na Allahovom putu, ili se makar branite…’ je pojašnjenje da postoje stepeni i nivoi u džihadu, i da je najveći direktno sučeljavanje sa neprijateljem, tj. izravna borba. Kad god je mudžahid bliže neprijatelju nagrada mu biva veća, jer im je Allah naredio (u ajetu) da se bore, a ako to odbiju, onda da budu iza njih povećavajući brojnost muslimana, čuvajući njihove svetinje u slučaju da se muslimani povuku ili ih neprijatelj okruži.
Džihad napada i džihad odbrane
Neki učenjaci su uzeli iz ajeta išaret na dvije vrste džihada: napadački i odbrambeni. U vezi klasifikacije džihada ovaj ajet je ipak relativan, tj. ne sadržava opštu podjelu džihada, jer je Vjerovjesnik sallallahu ‘alejhi ve sellem izašao u bitku na Uhudu da se brani a ne da napada. Naime, znao je sallallahu ‘alejhi ve sellem za pokret mušričke vojske prema njemu pa se spremio da se suoči s njima i odvrati (od muslimana). Ovaj ajet je spušten u vezi Uhuda, međutim može se reći da zaostali borci se ubrajaju u branioce u odnosu na prethodnicu njihovu, a da se dio vojske koja istupi naprijed smatra borcima koji napadaju i traže neprijatelja u poređenju sa ovima što su iza njih od ostatka vojske.
Vrednovanje između džihada odbrane i džihada napada
Napadački džihad je veći od odbrambenog, jer džihad odbrane nije ovisan o bilo kakvoj namjeri (za borbu), odnosno njegova namjera je pomiješana sa naumom čuvanja dunjaluka, kao što je zaštita života, zemlje, imetka i časti/porodice, dočim je naum za borbom u džihadu napada mnogo više oguljen od dunjalučkih benefita jer se uslovljava da kod borca postoji namjera za uzdizanjem Allahove riječi. Zatim, osnova kod odbrambenog džihada potiče iz vrste ljudske urođene prirode da se brani, kao i postojećeg žara za odbranom koji je prisutan i među životinjskim vrstama. Dakle, živo biće, bilo da je čovjek ili pak četveronožac odagnava od sebe nasrnika. Kod džihada napada važi da je od posebnih djela pri čovjeku, odnosno pri vjernicima. Naime, kod odbrambenog džihada je posrijedi zaštita i čuvanje dunjaluka, dok je kod džihada napada posrijedi ostavljanje dunjaluka, čak njegovo trošenje. Međutim, može biti da se mudžahid bori u džihadu odbrane a da ima nagradu i vrijednost napadačkog džihada, a to je slučaj kada brani imetak, život, čast i zemlju drugog muslimana (ne svoju); ovakav je u svojoj borbi zapravo u džihadu odbrane a uzima nagradu džihada gdje se za neprijateljem traga i napada!
Oba džihada, i odbrana i napad, imaju veliku vrijednost kod Allaha. Nagrada koja se spominje u Kur'anu i Sunnetu važi za oba džihada, tj. oba zajedno podilaze u spomenute nagrade, ali pri vrednovanju važi da je džihad napada bolji od odbrambenog na ahiretu, iako je džihad odbrane obavezniji na dunjaluku. Ovo šerijatsko pitanje je od rijetkih propisa gdje važi da je nafila – dobrovoljni ibadet (tj. džihad napada) veći od obaveznog (tj. odbrane) kada su oba ibadeta od iste vrste!
Neki učenjaci su uzeli iz Allahovih riječi: تعالوا قاتلوا في سبيل الله أو ادفعوا – ‘borite se na Allahovom putu, ili se branite’ da sadrže išaret o tome da se ne uslovljava poseban nijet pri odbrani, jer je Uzvišeni spomenuo borbu sučeljavanja rekavši: قاتلوا في سبيل الله – ‘borite se na Allahovom putu’, a pri odbrani nije spomenuo ‘na Allahovom putu’. Ipak, doima se da je očitije da Allah spominje odbranu nakon pomena borbe na Allahovom putu na način da odbranu pridodaje istom značenju, tj. na Allahovom putu. U jezičkoj analizi rečenice (van Kur'ana) podrazumjeva se da ova rečenica glasi: أو ادفعوا في سبيل الله – ‘ili se makar borite na Allahovom putu’, a da se izraz في سبيل الله – ‘na Allahovom putu’ briše kako se ne bi ponavljao.
Nema razilaženja da džihad odbrane nema potrebe za određenim nijetom, već je naum za zaštitom časti, krvi, života i imetka dovoljan za postojanje nagrade. U oba Sahiha došlo je u hadisu ‘Abdullaha ibn ‘Amra radijellahu ‘anhuma da kaže: „Čuo sam Vjerovjesnika sallallahu ‘alejhi ve sellem da je rekao:
„Ko bude ubijen braneći svoj imetak taj je šehid.“[1]
Zatim, došlo je u djelima Sunena u hadisu od Se'id ibn Zejda radijellahu ‘anhu da je Vjerovjesnik sallallahu ‘alejhi ve sellem rekao:
„Ko bude ubijen štiteći svoj imetak on je šehid, i ko bude ubijen braneći svoju porodicu on je šehid, ili braneći svoj život, ili braneći svoju vjeru – i taj je šehid.“[2]
Dočim, džihad napada se ne prihvata osim sa (tačno određenim) nijetom, odnosno ko se bude borio bez ispravne namjere njegova smrt biva džahilijetska i paganska zbog hadisa zabilježenog u oba Sahiha:
„Ko se bori da Allahova riječ bude gornja taj je na Allahovom putu.“[3][4]
Prijevod i obrada iz djela: Et-Tefsiru ve-l-bejan (2/686 – 687);
Autor: ‘Abdul’aziz ibn Merzuk Et-Tarifi, Allah ga sačuvao.
Prijevod: Istina.ba
Ostali dijelovi serijala ovdje
Fusnote:
[1] Buharija: 2480; 136/3; Muslim: 141; 124/1.
[2] Ebu Davud: 4772; 246/4; Et-Tirmizi: 1421; 30/4; En-Nesai: 4095; 116/7.
[3] Buharija: 123; 36/1; Muslim: 1904; 1513/3.
[4] Jasno se razumije da nijet u borbi gdje se napada neprijatelj u njegovoj zemlji mora biti ‘da Allahova riječ bude gornja’, znači s namjerom da vlada Islam, tj. bez primjesa ovosvjetskih dobara, ratnih priznanja i beneficija. op.prev.
Moguće povezani članci:
Šejh Abdul-Aziz et-Tarifi: U ostavljanju džihada i neudjeljivanju u svrhe džihada je propast za ummet
Propisi vlasti i borbe: Uzroci borbe na Allahovom putu su raznovrsni
Pusti nas da umremo i šehadet na Allahovom putu postignemo (1. dio)
Pusti nas da umremo i šehadet na Allahovom putu postignemo (2. dio)