Pojas Gaze je posljednjih pet dana pod intenzivnim izraelskim bombardovanjem koje je uslijedilo nakon napada oružane grupe Hamas, a grupe za ljudska prava nazivaju to kolektivnim kažnjavanjem 2,3 miliona stanovnika palestinske enklave.
Gaza je na rubu humanitarne krize tokom potpune blokade koju je Izrael uveo pojačavši 16-godišnju opsadu teritorije.
Više od 1.000 Palestinaca je ubijeno, dok je Izrael poručio da će osvetiti smrt najmanje 1.200 svojih građana ubijenih u subotnjim napadima.
Šta znamo o Gazi?
Sa 2,3 milona ljudi koji žive na 365 kvadratnih kilometara, Pojas Gaze smatra se jednim od najgušće naseljenih područja na svijetu. Gustoća naseljenosti kreće se od 5.500 ljudi po kilometru kvadratnom i u oštrom je kontrastu sa Izraelom gdje gustoća naseljenosti iznosi oko 400 osoba po kilometru kvadratnom.
Većina stanovništva Gaze je mlada, 65 posto populacije čine mlađi od 24 godine, a prosječna starost muškaraca i žena je 18 godina.
Šesnaest godina izraelske kopnene, zračne i pomorske blokade palarizovalo je ekonomiju i strogo ograničilo kretanje ljudi u i iz enklave.
Stanovnicima Gaze potrebna je posebna dozvola za prelazak u Izrael i Egipat. Obično se izdaje za hitne medicinske tretmane, ali ju je veoma teško dobiti.
Enklava također ima jednu od najviših stopa nezaposlenosti u svijetu, koja iznosi 45 posto. Pristup obrazovanju i liječenju na niskom je nivou nakon dugogodišnjih izraelskih zračnih napada na škole i bolnice.
Zbog izraelske blokade, Palestinci i aktivisti ovo područje nazivaju najvećim “zatvorom na otvorenom”.
Većinu stanovništva čine muslimani, no postoji i manjinska kršćanska zajednica.
Više od 60 posto stanovnika Gaze čine izbjeglice iz sadašnjeg Izraela. Izraelska milicija je u akciji etničkog čišćenja 1948. godine, kada je Izrael proglasio nezavinost, protjerala više od 750.000 Palestinaca iz njihovih domova.
Šta znači potpuna opsada?
Izrael je u ponedjeljak najavio “potpunu blokadu” Gaze, koja uključuje obustavljanje opskrbe hranom, vodom, gorivom i električnom energijom.
Većina električne energije u Gazi dolazi preko izraelskih dalekovoda, dok se dio proizvodi u elektrani u Gazi, koja gorivo također dobija od Izraela.
Internet konekcija u tom područja pala je od subote, pokazuju podaci NetBlocksa.
Izraelci su mobilizirali 300.000 vojnika za eventualnu kopnenu invaziju. Izrael je posljednji put izvršio invaziju na Gazu 2014. godine.
Gdje se nalazi Gaza?
Gaza, 41 kilometar dugačak i 10 kilometara širok pojas koji se nalazi na Sredozemnom moru, jedan je od dva palestinska teritorija; drugi je okupirana Zapadna obala.
Od njegove južne tačke, Rafaha, do Beit Hanoona na sjeveru potrebno je sat vremena vožnje.
Enklava je podijeljena na pet pokrajina: Sjeverna Gaza, grad Gaza, Deir el-Balah, Khan Younis i Rafah.
Gaza je zidom i bodljikavom žicom razdvojena od Izraela, a ima južni granični prelaz s Egiptom.
Ko kontroliše pojas Gaze?
Gaza se smatra okupiranim teritorijem, jer Izrael ima potpunu kontrolu nad njenim granicama, zračnim prostorom i teritorijalnim vodama, uprkos tome što je 2005. službeno povukao svoje snage i doseljenike iz enklave. Izrael je zauzeo enklavu i druge palestinske teritorije – istočni Jerusalem i Zapadnu obalu – u Šestodnevnom ratu 1967. godine.
Sadašnje granice Pojasa Gaze demarkirane su egipatsko-izraelskim sporazumom o primirju od 24. februara 1948. godine. Do 1967. godine Gaza je bila pod egipatskom kontrolom.
Godine 2006. Hamas je na izborima pobijedio stranku Fatah, koja ima kontrolu nad Palestinskom upravom (PA). Grupa je preuzela Gazu nakon mjeseci borbe s Fatahom. Palestinska uprava, koja je 1993. potpisala Sporazum iz Osla sa Izraelom, upravlja Zapadnom obalom.
Hamas i druge palestinske grupe otpora sa sjedištem u Gazi već su izvodile napade na Izrael, što je rezultiralo krvavim izraelskim napadima na njihov teritorij.
Izrael je od 2005. godine izveo najmanje šest velikih vojnih ofanziva u Gazi, od kojih je najbrutalnija ofanziva iz 2041. U izraelskom napadu koji je trajao sedam sedmica ubijeno je više od 2.000 Palestinaca.
O čemu se radi u najnovijem napadu?
Hamas, koji ne priznaje Izrael i želi nezavisnu Palestinu u granicama iz 1967. godine, zahtijeva od Izraela prekid blokade enklave i okupacije palestinskih teritorija.
Izrael nastavlja širiti naselja u Palestini, kršeći Sporazum iz Osla iz 1993. godine, kojeg Hamas nije potpisao. Palestinci strahuju da mogućnost njihove vlastite buduće države blijedi širenjem izraelskih naselja.
Uspon ekstremno desničarskih političara i nasilje doseljenika posljednjih godina rezultirali su povećanjem napetosti. Palestinske grupe iz Gaze uzvratile su raketama, izazivajući epizodno nasilje sa Izraelom. Krajnje desna vlada izraelskog premijera Benjamina Netanyahua dodatno je potakla napetosti svojom doseljeničkom politikom.
Čak i prije subotnje eskalacije nasilja, izraelske snage su ove godine ubile više od 200 Palestinaca, što ovu godinu čini najsmrtonosnijom. U proteklih pet dana je ubijeno najmanje 1.055 Palestinaca i 1.200 Izraelaca.
